Monuments de l'Égypte
Afgelopen donderdag (19 juni) ben ik naar Leiden geweest, voor alweer het vijfde bibliotheekbezoek in het kader van wat hopelijk over enige tijd mijn tweede boek wordt. Deze keer stond de Leidse Universiteitsbibliotheek op het programma, waar ik een paar heel bijzondere boekwerken heb bekeken. Met name de vier boeken van de serie Monuments de l'Égypte et de la Nubie waren heel indrukwekkend, alleen al vanwege hun enorme formaat: opengeslagen waren deze meer dan een meter breed!! Maar het was vooral de inhoud waarvoor ik kwam, en die was ronduit prachtig. Alle vier boeken staat vol met platen die in de jaren '20 van de negentiende eeuw door een Frans-Toscaanse expeditie (onder leiding van hiërogliefen-ontcijferaar Champollion) zijn gemaakt in verschillende graven en tempels in Egypte. Pagina na pagina staan er lijntekeningen in van reliëfs, hiërogliefen, goden en farao's. Ter plaatse met de hand gekopieerd door de expeditieleden en met de grootste nauwkeurigheid op papier gezet, waardoor de tekeningen als het ware een "back-up" op papier vormen van de echte tempel- en grafmuren in Egypte. Het bezoek kostte me wat uitzoekwerk, een weekpas en een flinke migraine op het eind, maar dat was het allemaal waard. Wat een prachtige boeken!!
De leeszaal van de Leidse universiteitsbibliotheek, afdeling Bijzondere collecties
Los van hun schoonheid ligt het belang van boeken als de Monuments de l'Égypte et de la Nubie vooral in hun functie als "back-up" van Egyptische reliëfs. Veel grafwanden in Egypte zijn in de afgelopen twee eeuwen namelijk flink beschadigd geraakt en sommige reliëfs zijn zelfs compleet verdwenen, evenals een aantal tempels, die medio negentiende eeuw in het kader van Egyptes industrialisatie volledig zijn afgebroken. Hierdoor zijn voor wetenschappers interessante reliëfscènes en hiërogliefenteksten verloren gegaan. Of althans: de originelen zijn verloren gegaan, want in oude boeken zoals die in Leiden staan dus kopieën van dergelijke teksten en scènes, op papier gezet voordat de originele grafmuren beschadigd raakten en voordat veel van de tempels verdwenen. Precies dat is het onderwerp van hoofdstuk 5 van mijn tweede boek, en om die reden wilde ik deze boeken heel graag een keer zelf doorbladeren. Veel van dergelijk materiaal is tegenwoordig digitaal beschikbaar, maar als je er zo nadrukkelijk over schrijft, dan is het toch wel interessant om zulke boekwerken ook eens in het echt te zien. Ik was in ieder geval blij verrast, want in het echt waren de tekeningen nog veel mooier dan ik op grond van de digitale beelden had verwacht.
Farao Ramses II in zijn strijdwagen, een van de platen in de Monuments de l'Égypte et de la Nubie
Dit bezoek aan de Universiteitsbibliotheek Leiden was mijn tweede, want vorig jaar oktober ben ik er ook al een keer geweest. Dat bezoek was in het kader van een artikel over de Egyptische objecten in de verzameling van de Enkhuizer stadsdokter Bernardus Paludanus, dat ik inmiddels heb ingeleverd bij de redactie van Steevast. Dit is het jaarboek van de vereniging Oud Enkhuizen, waar mijn stuk komend najaar in te lezen zal zijn. Omdat het zo'n enorm interessant onderwerp is, heb ik echter tevens een ingekorte versie van het artikel geschreven, dat veel korter is dan de lap tekst voor Steevast en dat de redactie van Archeologie Magazine graag wilde plaatsen. Medio augustus zal deze "samenvatting" in het blad verschijnen, onder de titel Mummies in Enkhuizen, aangezien Paludanus onder andere twee Egyptische mummies in zijn verzameling had. Let wel: die lagen begin zeventiende eeuw dus gewoon in zijn woonhuis ergens middenin het centrum van de stad!!
De aankondiging van mijn Paludanus-artikel in Archeologie Magazine (nr. 3/2025)
Tot slot nog een ander schrijfnieuwtje, over National Geographic Historia. Veel mensen hebben weleens gehoord van beroemde farao's als Toetanchamon, Ramses en Cleopatra, maar er hebben in drieduizend jaar tijd nog veel meer farao's op de troon van Egypte gezeten. Eén van hen was Amenhotep II, die naar verluidt opvallend sportief moet zijn geweest. Jaren geleden kreeg ik van mijn ouders een Duitstalig boek over farao's en sport, waarin onder meer Amenhotep II ter sprake komt. Het is vrij taaie kost, maar het is me gelukt om de relevante hoofdstukken te lezen, notities te maken over de farao en zijn sportliefde en op basis daarvan een artikel te schrijven, dat National Geographic Historia graag wilde plaatsen. Het stuk is inmiddels opgemaakt en zal ergens in augustus verschijnen, net als Paludanus.
De aankondiging van mijn artikel in National Geographic Historia, in het schap bij Standaard Boekhandel te Leuven